Kolestrol

Kolesterol, yaşam için gerekli olan yağımsı bir maddedir. Kolesterol, beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur.
Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez. Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez. Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir. Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir.

Vücut kolesterolü kullanarak hormonlardan bazılarını, D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir. 
Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol, yavaş yavaş (yıllar içinde) damarların duvarında birikir ve bunun sonucunda damarlarda daralma, tıkanma ortaya çıkar (arteriyoskleroz). Kolesterol hangi damarda birikmişse o damarla ilişkili sorunlar ve hastalıklar oluşur. Türkiye’de, 6 milyon kişide kan kolesterol düzeyi sınırda yüksek (200-239 mg/dl) ve 2 milyon kişide yüksektir (240 mg/dl ve üstü).

20 yaş ve üzerindeki herkes en az her 5 yılda bir kolesterol değerlerini ölçtürmeleri gerekmektedir. En iyi değer kolesterollerin kanda ‘lipoprotein profili’ olarak belirlenmesidir. İdeal sonuç alabilmek için 9–12 saat açlık sonrası kanın verilmesi gerekmektedir. Bu test bize aşağıdaki parametreler hakkında bilgi verecektir.

• Total kolesterol 

• LDL (kötü) kolesterol: Arterlerde birikip damarın harabiyetini arttıran kolesterol 

• HDL (iyi) kolesterol: Arterlerde birikintiyi temizlemeye çalışıp damarın sağlığını koruyan kolesterol 

• Trigliseritler: kandaki yağın farklı bir formu.

Aslında lipoprotein profiline bakıldığında Total kolesterolün 200 mg/dL ve LDL kolesterolün 100 mg/dL’in altında, HDL kolesterolün ise en az 40 mg/dL ve üzerinde olması önerilen değerler arasındadır. 

Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması, hasta için risk taşır. HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir. Bu riske sahip hastalarda, kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır. (Kolesterol>200mg/dl veya LDL>130mg/dl veya HDL< 35 mg/dl ise RİSK FAZLADIR)

 Trigliseritler de kolesterol gibi kalp hastalıklarının oluşmasına neden olabilir. Trigliseritlerin kanda 150 mg/dL altında olması önerilir. 150-199 mg/dL arasında trigliserit değeri sınırda yüksek, 200 mg/dL ve üzerine ise bazı bireylerde tedaviye ihtiyaç duyulacak kadar yüksek değer denilmektedir.

Kolesterol düzeyini etkileyen etkenleri iki grupta toplayabiliriz:

1. Bireyin kendisine bağlı etkenler

• Diyet: Kolesterol içeren besinler ve doymuş yağ tüketimi ile kanda kolesterol düzeyi artar. Kandaki kolesterol düzeyinin artmasında besinlerin içerisindeki kolesterol miktarı etkendir ancak doymuş yağlar başlı başına etki gösterebilmektedir. Biliyoruz ki; diyetin doymuş yağ ve kolesterol miktarını azaltırsanız kan kolesterol düzeyinizde düşer. 

• Vücut ağırlığı: Hafif şişman ve şişman olmak kalp hastalıkları için risk faktörüdür. Kilonuz arttıkça kan kolesterol düzeyinde de artış olur. Kilo vermeye başladığınızda kan total kolesterol, LDL (kötü) kolesterol ve trigliserit düzeyinde azalma, HDL (iyi) kolesterol düzeyinde ise artma gözlenir. 

• Fiziksel aktivite: Fiziksel aktivite yapmamak kalp hastalıkları için risk faktörüdür. Düzenli fiziksel aktivite yaparsanız kan LDL (kötü) kolesterol düzeyinde azalma, HDL (iyi) kolesterol düzeyinde artma sağlarsınız. Bununla birlikte aktivite ile kilo kaybetmiş olursunuz. Mutlaka her gün 30 dakika veya daha fazlası fiziksel aktivite yapmanız gerekmektedir.

2. Bireyin kendisine bağlı olmayan etmenler

• Yaş ve cinsiyet: Kadın ve erkekler yaşlandıkça kan kolesterol düzeylerinde artma gözlenir. Menopoz öncesi kadınlarda aynı yaş erkeklere göre total kolesterol düzeyi düşerken, menopoz sonrasında kadınların LDL (kötü) kolesterol düzeyi artış olduğu bildirilmiştir. 

• Kalıtım: Genetik olarak vücudunuzun ne kadar kolesterol üreteceği şifrelendirilmiştir. Eğer kan kolesterol düzeyiniz yüksek ise ailenin diğer fertlerinin de kolesterol profili değerlendirilmesi gerekir. Çünkü ailesel kan kolesterol yüksekliği bazen genetik olarak geçişli olabilmektedir.

Yüksek kolesterol tedavisi:

Kolesterol düşürme 2 yolla mümkün olabilmektedir. Birincisi; kilonun normal sınırlarda devamlılığını sağlamak, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve kolesterol düşürücü diyetle yaşamayı içermektedir. Kolesterol düşürmede ve normal sınırlar içerisinde devamlılığın sağlanmasında en etkin ve zararı olmayan yöntemdir. İkincisi ise ilaç tedavisidir. Bilinmesi gereken en önemli nokta her kolesterol yüksekliğine sahip olan bireyler hemen ilaca başlamak zorunda değildir. İlaç başlanabilmesi için kolesterol ve türevlerinin ilaç başlanabilir düzeyde yüksek, diyet tedavisine cevap verememiş bireylerde uygun zamanda olması gerekir. İlaç kullanan hastaların, kolesterol düşürücü diyetide birlikte uygulamalıdır.